Leer in jou ma se taal

Die ATKV bied op 27 September ’n paneelbespreking oor moedertaalonderrig aan. Vind by dié bespreking meer uit oor hoe onderrig in hul moedertaal ’n goeie grondslag vir kinders gee om ander tale aan te leer.

’n Moedertaal impliseer die taal wat jou ma praat. Dalk jou pa ook, maar nie noodwendig nie. Dis die eerste klanke wat jy van so vroeg as 27 weke voor geboorte hoor. Dit is ook die klanke waarmee pasgeborenes gesus word en waarmee babas hul wêreld leer ken.

Die skrywer en spraakterapeut Christien Neser vertel dat as ’n baba gesus word en veilig voel, word die goedvoelhormoon oksitosien afgeskei.

“Dieselfde hormoon word by ma’s afgeskei as hulle borsvoed. As moedertaalsprekers hul eie taal in die vreemde hoor, ervaar hulle ook daardie warm gevoel en dit bring dus letterlik weer die oksitosiengevoel na vore,” sê Christien. Dis daardie gevoel en soveel meer wat jou moedertaal spesiaal maak.

Christien Neser is een van die paneellede by die ATKV se paneelbespreking oor moedertaalonderrig. Die tema vir die bespreking, wat op 27 September 2023 by die Randpark-gholfklub in Randpark, Randburg, gehou word, is: “Moedertaal: Die wegspringplek vir meertalige sukses.”

Die gespreksleier van die bespreking, dr. Lindie Koorts, skrywer en historikus, sien uit na die geleentheid. Sy sê ouers maak hul kinders vandag in ’n meertalige omgewing groot en vele kinders behoort ook aan meertalige gesinne.

“Ons kinders het geleenthede en blootstelling waarvan ons voorheen nie kon droom nie. Kleuters praat reeds vlot Engels nog voor hulle skool toe gaan. Ons is bewus daarvan dat ons in ’n veranderende en mededingende wêreld leef waarin ons en ons kinders wêreldburgers is. Daarom het ouers baie vrae oor die beste manier om hul kinders vir hierdie wêreld toe te rus. Dit help om die navorsing en wetenskap rondom moedertaal, onderrig en meertaligheid te verstaan sodat ons ingeligte besluite in die beste belang van ons kinders kan neem. Dit is ewe belangrik dat daardie besluite op ’n praktiese vlak moet kan tred hou met ons daaglikse realiteit en die wêreld waarin ons leef.”

Dit gaan oor meer as net die onderrigtaal
Om in jou moedertaal onderrig te word, verbeter leeruitkomste sowel as akademiese prestasie. Só sê Unesco, die Verenigde Nasies se organisasie vir onderwys, wetenskap en kultuur. Volgens hulle is moedertaalonderrig noodsaaklik om die spoed van leer en begrip te versnel. Moedertaalonderrig bemagtig kinders en help ook om hul taal en kultuur te bevorder en te bewaar.

’n Mens sou dink dat moedertaalonderrig in vandag se wêreld iets sal wees wat vanselfsprekend voorkom, maar volgens Unesco gaan die meerderheid van kinders nie in hul moedertaal skool nie. Daar word beraam dat tot 40% van die wêreld se bevolking nie in hul eie taal leer nie.

Sielkundige Tertia de Klerk is ook een van die paneellede by die bespreking en sy meen daar heers in Suid-Afrika ’n denkpatroon onder ouers dat Engels die paspoort tot die wêreld is.

“Ouers meen dikwels dat kinders ná skool in die buiteland moet studeer en dat onderrig in Engels hul kinders beter daarop kan voorberei. Die gevolg hiervan is dat kinders hul moedertaal dikwels verloor of daarvan vervreem word. ’n Mens hoor soms hoe ouers sê dat Afrikaans hul kinders niks in die lewe vorentoe help nie,” vertel Tertia.

Volgens haar gaan dit egter oor veel meer as net die onderrigtaal.

“Taal en kultuur loop hand aan hand. Die keuse van onderrigtaal gaan ook gepaard met die keuse van kultuur. Dit bring mee dat kinders van hul eie kulturele agtergrond vervreemd kan word. Hulle praat dikwels letterlik en figuurlik ’n ander taal as oupas en oumas. Dit het implikasies vir hul emosionele welstand en ontwikkeling.”

Tertia meen van die groot voordele van moedertaalonderrig in spesifiek die grondslagfase is die vaslegging van konsepte, veral in wiskunde.

“Die kind het ’n taalstruktuur om verduideliking maklik te maak en vaslegging vind dus makliker plaas. Kinders neem ook makliker deel in hul moedertaal en is minder bang om verkeerd te antwoord. As kinders in hul moedertaal onderrig word, versterk dit die gevoel van geborgenheid en trots op hul identiteit. Die skoolomgewing, die aanleer van konsepte en evaluerende aard van ons onderwysstelsel skep reeds spanning by jong kinders, en moedertaalonderrig kan van die angs ondervang,” meen sy.

Moedertaalonderrig is ’n geskenk
Christien sê ’n moedertaal is steeds belangrik al is Engels die taal wat jy nodig het om in die wêreld te kan funksioneer.

“As ’n mens jou kinders in hul moedertaal grootmaak en as ’n sterk eerste taal vestig, gee jy die kind ’n stel lewenslange geskenke. Eerstens, ’n innigheid. ’n Mens is net meer innig en opreg in jou moedertaal. Dit lei tot bande met ouers, grootouers en die uitgebreide familie. Die huistaal word as’t ware ’n geheime kode in ’n wêreld wat Engels is,” vertel sy.

Christien sê die tweede geskenk is optimale akademiese vordering.

“Die konsepte wat in die eerste jare vasgelê word, word beter verstaan en vertaal as daar ’n goeie moedertaalgrondslag is. Al word terminologie later in hul lewe in Engels aangeleer, bied hul moedertaal ’n dieper verstaan daarvan.”

Derdens veroorsaak dit ook ’n groter aktiwiteit in die brein, meen Christien, want die kind wat in sy moedertaal grootgemaak word, moet van jongs af leer vertaal en ’n brein wat vertaal, is ’n aktiewe brein.

“Hierdie groter breinaktiwiteit van moedertaalsprekers lei tot die vierde geskenk: meertaligheid. Moedertaalsprekers leer nie net hul moedertaal aan nie, maar ook ten minste Engels. Meertaligheid waarborg dat die brein makliker ’n derde of selfs vierde taal sal kan aanleer. Hierdie meertalige, aktiewe brein lei tot die ontwikkeling van ’n ontelbare hoeveelheid breinpaadjies. Al hierdie geskenke is pasellas as ’n mens ’n kind met ’n ryk moedertaal grootmaak.”  

Waarom moet ons moedertaal bespreek?
Volgens Christien is dit belangrik om ouers te herinner dat jou moedertaal nie tweede beste is nie. “Dis die beste. Dit is oor en oor bewys in meertalige gemeenskappe, soos Spaans en Engels (Amerika), Frans en Engels (Kanada, België), Duits, Frans en Italiaans (Switserland) en oral waar daar meer as een taal gepraat word. Engels is in die meeste Europese lande ’n tweede taal op skool, terwyl hul moedertale steeds sterk aangemoedig word.”

Tertia glo sulke besprekings voeg waarde tot die moedertaaldebat toe.

“Ek dink dat die denkpatroon van ‘Afrikaans gaan jou nie help nie’ beslis nog bestaan en daar heers onkunde oor die voordele van meertaligheid. Ons verstaan met meertaligheid dat die moedertaal behou, gekoester en bewaar word en dat ’n ander taal of tale bygevoeg word. Ouers se vrees vir hul kinders se toekoms en hul strewe om vir hul kinders beter geleenthede te gee as wat hulle self gehad het, lei dalk tot die idee dat ’n ander taal beter is. So ’n bespreking wys mense weer op die wonderlike voordele van meertaligheid, wat dalk weer hul waardering vir hul moedertaal kan versterk en hul vrese kan besweer,” vertel sy.

Sien ons jou daar?

• Paneelbespreking: “Moedertaal: Die wegspringplek vir meertalige sukses.”

• Datum: 27 September 2023

• Tyd: 18:00 vir 18:30

• Plek: Randpark-gholfklub, Setperkweg, Randpark, Randburg, Johannesburg

Vir meer inligting, bel 011 919 9011 of stuur ’n e-pos na merciae@atkv.org.za.